Tıp dilinde artroz veya dejeneratif osteoartrit denilen kireçlenme(eklem aşınması); eklemlerin en sık görülen kronik rahatsızlığıdır. Eklem kıkırdağı ,hareket esnasında yoğun ve tekrarlayan yüklenmelere maruz kalan bir dokudur.Eklemlere binen yükün, aşırı ve kıkırdağın karşılayabileceğinden daha fazla olması, postür (duruş) bozuklukları yada kasların yeterince güçlü ve esnek olmaması aşınma-yıpranma sürecinin başlamasına neden olabilmektedir. Kireçlenme(eklem aşınması) ağrı ve günlük yaşamda kısıtlanmaya yol açan bir kas-iskelet sistemi sorunudur.Kireçlenme daha çok diz, kalça, el ve omurgadaki eklemlerde görülür.
Artan yaş, obezite, geçirilmiş bir travma, eklemlerin aşırı kullanımı , kemik ve eklemi etkileyen diğer bazı hastalıklar, genetik yatkınlık ve bir eklem üzerine baskı yapan mesleklerde çalışıyor olmak risk faktörleri arasındadır.Ülkemizde egzersiz yapmanın çok yaygın olmaması, giderek daha kilolu bir toplum olmak ve yaşam süresinin uzaması gibi nedenlerle kireçlenme rahatsızlığında artış yaşanmaktadır.Kireçlenmeye bağlı ağrı çekmek kader değildir. Kireçlenme; tamamen tedavi edilemese de daha iyi olabilmek mümkündür.Genellikle yavaş gelişen ve zamanla kötüleşen kireçlenme, eklemlerde ağrı ve hassaslığa, sertliğe, tutukluğa, esneklik kaybına, çıtırtı tarzında seslere ve kemik çıkıntılarına neden olabilir.Hastalar ,özellikle hafif ve orta seviye kireçlenmelerde manuel tedavi ve medikal egzersizlerden oldukça yarar görürler. Özellikle manuel (elle) tedavi,kireçlenmiş eklemlerde sık rastlanan hareket kısıtlılıklarını azaltırken mobiliteyi (hareketliliği)arttırarak hastanın konforuna pozitif katkı sağlar.Manuel tedavi bu hastalarda hastalığın derecesine göre 6-10 seans (haftada iki kez) olarak uygulanır. Sadece ilerlemiş vakalarda ameliyat gerekli olabilmektedir.Kireçlenmenin tedavi yaklaşımındaki amaç, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak, ağrı ve kas tutukluklarını rahatlatmak, postür bozuklukları varsa düzeltmek , kilo kontrolü, hareket serbestliğini ve hayat kalitesini arttırmaktır.
Günlük yaşamda fonksiyonel hareketler sırasında, tek bir eklemin hareketinden çok bir seri eklemin eş zamanlı hareketi söz konusudur. Bu yüzden tek bir kas yada ekleme odaklanmak tedavinin eksik kalmasına yol açabilir.Tedavi sırasında ve sonrasındaki egzersiz programlarında tek bir kas yada ekleme değil, kinetik zinciri oluşturan tüm kasların sağladığı hareket paternlerine odaklanmak gerekir.Örneğin diz ekleminde kireçlenme ağrısı olan bir hastada eğer, kalça ekleminde ve ayak bileğinde de bir etkilenme var mı?buradaki problemler mi dize yansıyor? bakılmazsa tedavi eksik kalır ve başarısı azalır.Doğru ve eksiksiz yaklaşım için hastanın detaylı muayene edilip değerlendirilmesi gereklidir.
Tedavide öncelikle hastanın kireçlenme konusunda bilinçlendirilmesi gerekir.Aktif bir hayat sürmek, ideal kiloyu korumak, egzersiz ve manuel tedaviler ile fizik tedavi uygulamaları kireçlenmenin ilerlemesini yavaşlatır. Ağrıların azalmasına ve eklem fonksiyonlarının artırılmasına yardımcı olur.Günlük hayatta bizi ayakta tutan, yürüten, bir şeyleri taşımamızı sağlayan eklemler ve etrafındaki kaslarımızdır. Kasları güçlendirmek eklemlerimiz için adeta devamlı bir korse kullanmak gibidir. Ancak egzersiz sadece arada bir yapılıp ağrı geçince bırakılan bir tarzda değil bir yaşam biçimi şeklinde düzenli ve sürekli olmalıdır.Artrozdaki medikal egzersiz programı;
*Eklem hareket açıklığı egzersizleri,
*Aerobik egzersizler,
*Güçlendirme egzersizleri,
*Germe egzersizleri,
*Akuatik(su içi) egzersizler,(uygun vakalarda)
*Proprioseptif reedükasyon egzersizlerini içerir.
Doktorunuzun kontrolünde size özel programlanacak egzersizleri öğrenmek ve doğru yapabilmek için bir fizyoterapist veya medikal egzersiz uzmanı ile çalışmanız en idealidir.